Agroturystyka

Wg zachowanych relacji w lipcu 1710 roku w pobliskich Siemiatyczach wybuchła epidemia cholery. Spowodowało to panikę wśród mieszkańców miasta, którzy zaczęli masowo je opuszczać kryjąc się w okolicznych lasach, co trwało do czasu ustania epidemii w zimie. W związku z tym wydarzeniem należy wiązać fakt powstania w Grabarce kaplicy i ośrodka kultowego, którego inicjatorem był metropolita Rusi i opat supraski Leon Kiszka. Poświadcza to dokument z 1 lipca 1717 roku, w którym biskup zgodził się na odprawianie nabożeństw w kaplicy na Świętej Górze. Dokumenty wizytacji duszpasterskiej z 1726 roku mówią o istnieniu na Grabarce "nowej kaplicy" pw. Przemienienia Pańskiego.

Kult przemienienia Pańskiego rozwinął znacznie 26 czerwca 1763 roku biskup Felicjan Filip Wołodkowicz, a w dniu 20 maja 1789 roku, w związku ze staraniami biskupa włodzimierskiego i brzeskiego Symeona Młockiego, papież Pius VI nadał 15 letni odpust dla pielgrzymów odwiedzających Grabarkę. Przed 1798 na miejscu dotychczasowej kaplicy powstała nowa. Wg opisu unickiego ks. Antoniego Duchnowskiego była ona większa od poprzedniej, posiadała ołtarz główny z obrazem Trójcy Św. i Przemienienia Pańskiego, cyborium na komunikaty i hostię, dwa boczne ołtarze, 7 okien, wyodrębniony chór, prezbiterium i kruchtę. Wzmiankowano też, że kaplica posiadała przywileje odpustów ze Stolicy Apostolskiej, co oznacza, że już wtedy Grabarka była ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym, zaś wodę z przepływającego przez nią strumienia uważano za cudowną.

Rozbiory Rzeczypospolitej umiejscowiły region Siemiatycz początkowo w zaborze pruskim, a następnie na mocy pokoju w Tylży tereny te zostały przyłączone w 1807 do Rosji. W 1839 został wydany dekret cara Mikołaja I likwidujący Kościół unicki w Cesarstwie Rosyjskim. W 1884 ksiądz Józef Gereminowicz rozpoczął, trwający 11 lat, remont kaplicy na Grabarce. W cerkwi wzniesiono nowe ściany, sufit, podłogę, fundamenty, dach oraz ikonostas, przy jednoczesnym poszerzeniu wnętrza świątyni.

Po I wojnie światowej cerkiew na Grabarce utrzymywana była w dobrym stanie, a ponieważ obok niej znajdował się cmentarz i odprawiano w niej nabożeństwa pogrzebowe, nie została zamknięta w czasie akcji rewindykacji dawnych świątyń katolickich. Przez cały okres międzywojenny w cerkwi odprawiano także, kilka razy w roku, nabożeństwa licznie przybyłym wiernym.

Okres II wojny światowej pozwolił oszczędzić cerkiew przed działaniami wojennymi. Wraz ze zmianami granic w 1945 r. zmienił się również stan posiadania Cerkwi prawosławnej – na obszarze Polski nie było żadnego żeńskiego klasztoru prawosławnego.

W 1947 roku powstała myśl założenia klasztoru żeńskiego na Świętej Górze Grabarce, uznając to miejsce za najbardziej właściwe. Spotkała się ona z aprobatą ówczesnego arcybiskupa Tymoteusza. Otwarcie klasztoru pod wezwaniem św. św. Marty i Marii nastąpiło 27 listopada 1947 r. Pierwszą Przełożoną zgromadzenia została siostra Maria (Komstadius). W 1948 r. było już 8 zakonnic, a w sierpniu tego samego roku zgromadzenie obchodziło po raz pierwszy święto Przemienienia Pańskiego. Życie sióstr oparte zostało na regule św. Bazylego Wielkiego i św. Teodora Studyty. Początki ich działalności to okres bardzo trudny. W zniszczonym przez zawieruchę wojenną kraju niełatwo było zebrać odpowiednie środki finansowe na budowę klasztoru. Brakowało zwłaszcza pomieszczeń dla sióstr zakonnych. Na Górze Grabarce znajdowała się wówczas jedynie drewniana cerkiew Przemienienia Pańskiego oraz mała stróżówka, nie nadająca się jednak do zamieszkania. Początkowo zakonnice nocowały w dzwonnicy starej cerkwi. W późniejszym okresie na samym wzgórzu wybudowano dla sióstr prowizoryczny jeszcze, drewniany dom zakonny, obecnie Dom Pielgrzyma. Kolejny etap rozbudowy przypadł na 1956 r. Wzniesiono i wyświęcono wówczas drugą cerkiew pod wezwaniem Ikony Matki Bożej "Wszystkich Strapionych Radość" (Wsiech Skorbiaszczych Radost) wraz z przylegającymi do niej celami zakonnymi. Powstał też dom dla księży sprawujących posługę na Świętej Górze Grabarce. Pod koniec lat sześćdziesiątych, kiedy przełożoną klasztoru była ihumenia Barbara (Grosser), zostaje przeprowadzony gruntowny remont cerkwi Przemienienia Pańskiego. Wnętrze kaplicy otrzymuje nowy, nawiązujący do tradycyjnego wystrój, autorstwa Adama Stalony-Dobrzańskiego i Jerzego Nowosielskiego, profesorów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1978-1980 został wybudowany nowy, murowany dom zakonny, z obszernym refektarzem ku czci Zaśnięcia Matki Bożej.

Po śmierci Matki Barbary, przełożoną została Ihumenia Ludmiła (Polakowska). W tym czasie miało miejsce wydarzenie, które tragicznie zapisało się w świadomości wszystkich prawosławnych w Polsce. W nocy z 12 na 13 lipca 1990 r. została podpalona cerkiew Przemienienia Pańskiego. Ogień strawił doszczętnie całą świątynię. Ocalała jedynie Ewangelia i dwie ikony – św. Mikołaja i Zbawiciela. Po pożarze natychmiast przystąpiono do odbudowy. Dzięki licznym ofiarom wiernych i pomocy rządu polskiego, 17 maja 1998 roku metropolita Sawa dokonał konsekracji nowo odbudowanej świątyni.

W dniach 18-19 sierpnia 2000 r. na Świętej Górze Grabarce odbyła się jubileuszowa uroczystość. Wierni pod przewodnictwem arcybiskupa Sawy, w obecności episkopatu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, biskupów z Portugalii i mnichów z góry Athos, którzy przybyli tu z kopią cudotwórczej Iwerskiej Ikony Matki Bożej, dziękowali Bogu za wcielenie Jego Syna dwa tysiące lat temu.

źr. Wikipedia